"Món" cả chục triệu người đang mê mẩn là thủ phạm gây ra bệnh chân khô như ...gỗ

Hoại tử chân do thuốc lá. Ảnh minh họa.

Chân khô như que củi

Bệnh nhân H. nhập viện trong tình trạng bàn chân phải lạnh, tím, nhiều chỗ hoại tử khô. Sau khi thăm khám, các bác sỹ khoa Phẫu thuật Tim mạch, Bệnh viện TWQĐ 108 chẩn đoán bệnh nhân bị tắc hoàn toàn động mạch đùi và động mạch khoeo, khả năng do sử dụng thuốc lá nhiều.

Theo lời kể của gia đình bệnh nhân, anh H đã khám và điều trị tại nhiều bệnh viện trong nhiều tháng nhưng tình trạng bệnh không cải thiện. Tình trạng hoại tử bàn chân càng ngày càng nặng nề hơn. Bệnh nhân đã được đề nghị cắt cụt cẳng chân phải vì những đau đớn không thể chịu đựng được mà không còn giải pháp nào để điều trị.

Sau đó, gia đình quyết định đưa bệnh nhân H. vào Bệnh viện TWQĐ 108 để điều trị. Bệnh viện TWQĐ 108 là một đơn vị có nhiều kinh nghiệm trong điều trị các bệnh lý mạch máu.

Tại đây, qua thăm khám lâm sàng và bằng các phương tiện chẩn đoán hình ảnh hiện đại, các bác sỹ khoa Phẫu thuật Tim mạch nhận thấy, động mạch đùi nông và động mạch khoeo của bệnh nhân đã tắc hoàn toàn, không còn khả năng tái thông (bằng can thiệp nội mạch hay phẫu thuật). Tuy nhiên, cuối động mạch khoeo vẫn còn có 4 nhánh bàng hệ của vòng nối quanh gối. Các bác sĩ khoa Phẫu thuật tim mạch đã tiến hành phẫu thuật bóc nội mạc động mạch khoeo, làm cầu nối động mạch đùi – động mạch kheo chân phải bằng tĩnh mạch hiển tự thân đảo chiều. Đây là kỹ thuật không quá khó nhưng yêu cầu phẫu thuật tỉ mỉ, nhận định tổn thương thật chi tiết, thấu đáo, tính toán phương án kỹ càng trước khi phẫu thuật.

Sau phẫu thuật, diễn biến của bệnh nhân cải thiện rõ rệt. Chân phải của bệnh nhân hồng, ấm, tưới máu cẳng – bàn chân tốt. Bệnh nhân đã có thể đi lại, vận động được.

Trước đó, bệnh nhân là ông Lê Minh H. (59 tuổi, ở Lâm Đồng) nhập viện trong tình trạng chân phải sưng, vùng da trên chân phát mủ, loét, đổi màu tím, các đầu ngón chân chuyển màu đen, hoại tử nặng ngón chân cái và ngón áp út.

Ông H. cho biết, trước tết ông thấy chân sưng, nhức nên đi bệnh viện khám, lấy thuốc uống nhưng không hết. Gần đây, ông thấy chân tê đầu ngón, chuyển màu và khô lại, loét da trên chân nên ông đến Bệnh viện Bình Dân khám và nhập viện điều trị. 

Các bác sĩ cho biết, ông Hùng bị hoại tử chân do viêm tắc mạch ngoại biên ở người hút nhiều thuốc lá và khả năng phải đoạn các ngón hoại tử nặng là rất lớn. Theo lời kể của ông Hùng, ông hút thuốc từ năm 18 tuổi, mỗi ngày ông hút khoảng một gói thuốc và chỉ mới bỏ hút gần đây.

Bệnh do thuốc lá

Bệnh lý tắc động mạch là bệnh lý khá phổ biến trong cộng đồng, gây nên nhiều hậu quả nặng nề với sức khỏe người bệnh. Tổn thương tắc động mạch ở đâu thì gây hoại tử ở đó (tắc mạch máu não sẽ gây nhồi máu – hoại tử nhu mô mão, tắc động mạch vành gây nhồi máu cơ tim – hoại tử cơ tim…). Có rất nhiều yếu tố nguy cơ gây nên tình trạng tắc mạch, trong đó hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây nên bệnh lý này.

Bệnh gây tàn tật và ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống. Hiện nay tần suất bệnh giảm dần ở Mỹ và các nước phương Tây do kết quả của các chiến dịch phòng chống thuốc lá trước đây. Nhưng tại các nước vùng Trung Đông và Viễn Đông, bệnh đang xuất hiện ngày càng nhiều ở tỷ lệ thuận với số người nghiện thuốc lá ngày càng tăng trong dân.

Triệu chứng và dấu hiệu của bệnh như đau, yếu cẳng chân và bàn chân, hoặc cẳng tay và bàn tay, sưng bàn tay, bàn chân, đii khập khiễng gián cách (intermittent claudication), ngón tay và ngón chân tím tái khi bị lạnh (Hiện tượng Raynaud), các vết loét ở ngón tay và ngón chân

Bệnh xảy ra do viêm các động mạch và tĩnh mạch ở cánh tay và cẳng chân. Các tế bào viêm và đôi khi các huyết  khối (cục máu đông) hình thành ở mạch máu, chặn dòng chảy của máu đến và máu đi ở chân tay người bệnh. Giảm lưu lượng máu sẽ khiến các mô ở tay chân không nhận đủ oxygen và các chất dinh dưỡng để duy trì hoạt động. Điều này đưa đến các triệu chứng  người bệnh bắt đầu bằng đau và yếu các ngón tay, ngón chân rồi sau đó lan rộng đến các bộ phận khác của cánh tay và cẳng chân. Hiện chưa biết rõ điều gì đã khởi động cho phản ứng viêm và hình thành huyết khối, các nhà nghiên cứu cho rằng có thể do thuốc lá kích thích yếu tố miễn dịch tế bào làm viêm và gây tổn thương thành mạch .

Người nghiện thuốc lá nặng rất dễ mắc bệnh. Bệnh xảy ra khi dùng bất cứ dạng thuốc lá nào kể cả xì gà và thuốc lá nhai. Hiện giờ vẫn chưa rõ thuốc lá tác động ra sao để làm tăng nguy cơ bệnh nhưng hầu như tất cả những người được chẩn đoán bệnh đều có dùng thuốc lá. 

Theo nghiên cứu của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Việt Nam nằm trong danh sách 15 nước có số người hút thuốc lá nhiều nhất thế giới. Tỷ lệ hút thuốc của nam giới là 45,3%.