Căng thẳng với Mỹ gia tăng, Thổ Nhĩ Kỳ “lao vào vòng tay” Nga càng nhanh

Trong khi căng thẳng Mỹ - Iran bị đẩy tới bờ vực chiến tranh, Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã tiến hành gặp gỡ vào ngày 8/1 ở Istanbul để khánh thành đường ống dẫn khí đốt được chờ đợi bấy lâu nay mang tên TurkStream đồng thời ra thông báo về một thỏa thuận ngừng bắn mới ở Libya.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan vàTổng thống Nga Vladimir Putin. (Ảnh: Reuters)

Chỉ sau hai ngày tức là vào ngày 10/1, Moscow và Ankara cho biết hai bên đã đạt được một thỏa thuận ngừng bắn ở tỉnh Idlib, thành trì cuối cùng của phe phiến quân Syria và cũng là nơi đang xảy ra giao tranh dữ dội giữa quân đội Syria và các tay súng phiến quân.  

Cuộc gặp giữa Tổng thống Putin và Erdogan diễn ra trong bối cảnh căng thẳng giữa Ankara và Washington leo thang không ngừng dù đây là hai đồng minh lâu năm trong khối quân sự NATO. Trong đó, Mỹ nhiều lần lên tiếng phản đối và yêu cầu Thổ Nhĩ Kỳ từ bỏ thương vụ mua tổ hợp tên lửa phòng không S-400 của Nga cũng như cho dừng chiến dịch quân sự ở phía đông bắc Syria. Tuy nhiên, chính quyền của Tổng thống Erdogan lại thẳng thừng từ chối và thậm chí còn đe dọa cho đóng cửa hai căn cứ quân sự quan trọng của Mỹ ở Thổ Nhĩ Kỳ nếu như Quốc hội Mỹ thông qua lệnh trừng phạt áp đặt với Ankara.

Vậy mối quan hệ rạn nứt giữa Mỹ - Thổ có ý nghĩa như thế nào với Nga? Liệu Moscow và Ankara có thể biến mối quan hệ hợp tác mới đâm chồi vươn lên thành quan hệ đối tác toàn diện và liệu những bất đồng về chiến sự ở Syria và Libya giữa Nga – Thổ có thể được hóa giải?

Theo tạp chí National Interest, tại buổi lễ khánh thành tuyến đường ống dẫn khí đốt TurkStream, Tổng thống Putin đã nhấn mạnh rằng Nga – Thổ chính là những lực lượng duy trì sự ổn định ở Trung Đông, khu vực đang rơi vào cảnh căng thẳng sau cái chết của Tướng Qasem Soleimani, Chỉ huy lực lượng Quds thuộc Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC). Tướng Soleimani thiệt mạng trong cuộc không kích bằng máy bay không người lái (UAV) của Mỹ nhằm vào khu vực gần sân bay quốc tế Baghdad hôm 3/1.

“Chúng ta đang sống trong một thế giới phức tạp và không may là khu vực chúng ta đang đứng lại là nơi tình hình căng thẳng càng trầm trọng. Nhưng Nga – Thổ lại đang là hình mẫu hoàn toàn khác biệt mà cụ thể là mối tương tác và hợp tác giữa hai bên vì lợi ích nhân dân hai nước, vì người dân châu Âu và vì toàn thế giới”, Tổng thống Putin chia sẻ.

Trong đó, dự án TurkStream được xem là một phần trong nỗ lực của Nga nhằm tăng cường khả năng xuất khẩu khí đốt sang châu Âu. Tuyến đường dẫn khí đốt có khả năng vận chuyển 31,5 tỉ m3 khí đối của Nga sang Thổ Nhĩ Kỳ và Nam Âu thông qua Biển Đen mỗi năm. Mỹ cũng nhiều lần đe dọa trừng phạt các công ty Thổ Nhĩ Kỳ tham gia vào dự án TurkStream khi cho rằng đường ống này sẽ khiến các nước châu Âu phụ thuộc vào nguồn năng lượng từ Nga nhiều hơn.

Điểm nhấn trong mối quan hệ hợp tác quốc phòng giữa Nga – Thổ chính là thương vụ mua S-400. Theo đó, lô hệ thống phòng không tối tân S-400 đầu tiên của Nga đã được chuyển tới Thổ Nhĩ Kỳ vào mùa hè năm 2019. Tới tháng 10/2019, Tổng thống Putin và Erdogan còn ký kết thỏa thuận di dời toàn bộ các tay súng người Kurd ra khỏi khu vực phía đông bắc Syria để thiết lập vùng tuần tra chung.

Mối quan hệ đối tác giữa Moscow và Ankara đã khiến Washington hết sức quan ngại. Vào tháng 11/2019, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper còn cáo buộc Thổ Nhĩ Kỳ cố tình rút khỏi quỹ đạo của NATO để chuyển sang hợp tác với Nga.

Cũng trong tháng 11/2019, Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ bỏ phiếu thông qua dự luật áp đặt lệnh trừng phạt với Thổ Nhĩ Kỳ vì Ankara nhất quyết không chịu từ bỏ thương vụ mua S-400 của Nga cũng như quân đội Thổ Nhĩ Kỳ không cho dừng chiến dịch tấn công vào phía đông bắc Syria.  

Đáp trả, Tổng thống Erdogan cảnh báo nếu Mỹ áp đặt lệnh trừng phạt, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ đuổi các binh sĩ Mỹ khỏi căn cứ không quân Incirlik, nơi đang lưu trữ 50 tên lửa hạt nhân của Mỹ và căn cứ Kurecik, khu vực đặt radar của NATO.

Giáo sư chuyên ngành các mối quan hệ quốc tế tại Đại học Yeditepe ở Istanbul, ông Mesut Caşın nhận định lệnh trừng phạt của Mỹ có thể tạo ra “ảnh hưởng động đất” đối với mối quan hệ liên minh quân sự Mỹ - Thổ tồn tại suốt hàng thập niên qua.

“Nếu các ngài ban hành lệnh trừng phạt, Thổ Nhĩ Kỳ có thể đóng cửa căn cứ Incirlik và Kurecik. Đó là sự thật”, ông Caşın nói.

Cũng theo ông Caşın, nhằm đáp trả sức ép gia tăng từ phía Washington, Ankara sẽ còn thắt chặt thêm quan hệ với Moscow và Tehran. Theo ông Caşın, nhiều nguồn tin cho rằng, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ ký kết thỏa thuận mua thêm các tiêm kích Su-35 và động cơ máy bay của Nga.

“Ngay cả khi Thổ Nhĩ Kỳ bị thiệt hại thì Mỹ cũng sẽ chịu phần ảnh hưởng nhiều nhất từ việc áp đặt lệnh trừng phạt”, ông Caşın nói thêm.

Còn tại Moscow, không ít người hoài nghi Ankara sẽ sẵn lòng từ bỏ quan hệ với phương Tây.

“Tôi cho rằng không có nhiều người Nga tin rằng Thổ Nhĩ Kỳ sẽ từ bỏ quan hệ với NATOvà Mỹ”, ông Fyodor Lukyanov, Tổng biên tập tạp chí Russia in Global Affairs nhận định.

Song theo ông Lukyanov, mối quan hệ đối tác mới là điều cần thiết bởi “Moscow và Ankara hiểu rằng nếu không có sự thỏa hiệp và hợp tác, cả Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đều không thể đạt được điều mong muốn ở Syria”.