Mỹ - ASEAN lần đầu diễn tập trên Biển Đông, thông điệp gì cho Trung Quốc?

Theo Japan Times, 8 chiến hạm cùng 4 máy bay và hơn 1.000 quân nhân của quân đội Mỹ và 10 nước thành viên ASEAN đã tham gia đợt diễn tập chung đầu tiên mang tên Tập trận Hàng hải ASEAN – Mỹ(AUMX).

Tàu chiến của hải quân Mỹ và Malaysia tham gia một cuộc tập trận ở eo biểnMalacca hồi tháng Tám. (Ảnh; Hải quân Mỹ)

Đợt diễn tập kéo dài 5 ngày bắt đầu từ căn cứ hải quân Sattahip ở Thái Lan và kết thúc ở Singapore. Cuộc tập trận diễn ra trong bối cảnh quan hệ Mỹ - Trung vẫn vô cùng căng thẳng liên quan tới cuộc chiến thương mại và vấn đề Biển Đông.

Trước đó, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng cho biết trong cuộc họp báo thường kỳ chiều 22/8 ở Hà Nội: "Theo thông tin chúng tôi được biết, cuộc diễn tập hàng hải ASEAN và Mỹ sẽ diễn ra từ ngày 2 tới ngày 6/9/2019. Đây là hoạt động được tiến hành theo thỏa thuận giữa Bộ trưởng quốc phòng ASEAN và Mỹ năm 2018. Là thành viên của ASEAN, Việt Nam sẽ tham gia cuộc diễn tập này".

Hồi tháng 10/2018, Trung Quốc và ASEAN từng tiến hành đợt tập trận chung đầu tiên tương tự.

Tuyên bố từ Hạm đội Thái Bình Dương của hải quân Mỹ cho hay, dẫn đầu là lực lượng hải quân Mỹ và Thái Lan, cuộc tập trận AUMX sẽ diễn ra “trên các vùng biển quốc tế ở khu vực Đông Nam Á bao gồm vịnh Thái Lan và Biển Đông” trước khi kết thúc ở Singapore.

“AUMX xây dựng an ninh hàng hải hùng mạnh hơn cho ASEAN, sức mạnh liên hải quân giữa Mỹ và ASEAN và sức mạnh niềm tin chung của chúng ta về một khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương tự do và mở cửa”, Thiếu tướng hải quân Joey Tynch, người phụ trách quan hệ hợp tác an ninh của hải quân Mỹ ở Đông Nam Á cho hay.

Ngoài Mỹ và Thái Lan, cuộc tập trận AUMX còn có sự tham gia của Brunei, Campuchia, Indonesia, Lào, Malaysia, Myanmar, Philippines, Singapore và Việt Nam.

Lâu nay, Trung Quốc đơn phương tuyên bố chủ quyền trên phần lớn diện tích Biển Đông, tuyến đường biển chiến lược mang lại giá trị 3 ngàn tỷ USD/năm. Thậm chí, trong những năm gần đây, Trung Quốc không ngừng cải tạo, xây dựng các hòn đảo nhân tạo và tiến hành quân sự hóa trái phép trên các thực thể này để bảo vệ những tuyên bố chủ quyền phi lý ở Biển Đông.

Dù không có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông, nhưng Nhật Bản và Mỹ nhiều lần lên tiếng khẳng định duy trì “khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương mở cửa và tự do”. Mỹ còn thường xuyên điều động tàu thuyền tới Biển Đông để tiến hành tuần tra đảm bảo tự do hàng hải trên tuyến đường biển chiến lược.

Kể từ cuối năm ngoái, hàng tháng, hải quân Mỹ đều điều động tàu chiến tới Biển Đông để “thách thức những tuyên bố chủ quyền phi lý”. Do đó, chiến hạm Mỹ - Trung cũng không ít lần đối mặt trên Biển Đông.

“Cuộc tập trận AUMX tạo nền tảng đa phương mới cho hoạt động hợp tác vì những ưu tiên an ninh hàng hải hàng đầu trong khu vực”, Phó Đô đốc Phil Sawyer, Chỉ huy Hạm đội 7 đóng quân tại tỉnh Kanagawa, Nhật Bản nhấn mạnh.

Hồi tháng trước, một tàu thăm dò của Trung Quốc đã hoạt động trái phép trong vùng biển của Việt Nam. Hành động của Trung Quốc khiến Mỹ và Australia lên tiếng bày tỏ mối quan ngại về hoạt động phi pháp của Bắc Kinh trên Biển Đông.

Cụ thể, hôm 26/8, Bộ Quốc phòng Mỹ nhấn mạnh, Washington “đặc biệt quan ngại về những nỗ lực liên tiếp của Trung Quốc vi phạm trật tự quốc tế dựa trên luật pháp ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Gần đây, Trung Quốc còn tái diễn sự can thiệp mang tính áp bức nhằm vào các hoạt động dầu khí lâu đời của Việt Nam ở Biển Đông". 

Cũng theo Bộ Quốc phòng Mỹ, Bắc Kinh “sẽ không thể giành được lòng tin của các nước láng giềng hay sự tôn trọng của cộng đồng quốc tế nếu như vẫn tiếp tục triển khai chiến thuật bắt nạt”.

Trong những ngày gần đây, Mỹ cũng đã tăng cường hoạt động trên Biển Đông. Điển hình, hôm 28/8, tàu khu trục tên lửa dẫn đường USS Wayne E. Meyer của hải quân Mỹ đã tiến lại gần khu vực bãi đá Chữ Thập và Vành Khăn thuộc quần đảo Trường Sa (thuộc chủ quyền của Việt Nam) trên Biển Đông. Đây là hai khu vực mà Trung Quốc đã chiếm đóng bất hợp pháp và trái phép xây dựng các hòn đảo nhân tạo. Trước đây, các chiến hạm Mỹ cũng từng di chuyển lại gần bãi đá Chữ Thập và Vành Khăn. 

Điều đáng nói, hôm 28/8 là lần đầu tiên theo chương trình tuần tra “đảm bảo tự do hàng hải” một chiến hạm Mỹ cùng lúc tiến lại gần hai khu vực mà Trung Quốc xây dựng trái phép đảo nhân tạo ở Biển Đông. 

Bưu điện Hoa Nam buổi sáng (SCMP) dẫn lời Đại tá Li Huamin, phát ngôn viên Bộ Tư lệnh Chiến khu miền nam của quân đội Trung Quốc đã lên tiếng cáo buộc Mỹ “hành động như thể bá chủ phớt lờ các quy định và luật pháp quốc tế", đồng thời hối thúc Washington dừng ngay “những hành động mang tính khiêu khích” để tránh “va chạm bất ngờ”.

Cũng theo ông Li, hải quân và không quân Trung Quốc đã bám đuôi, nhận dạng, theo dõi, cảnh báo và yêu cầu tàu khu trục Mỹ rời khỏi khu vực bãi đá Chữ Thập và Vành Khăn. 

Chia sẻ với Japan Times, một phát ngôn viên lực lượng không quân Thái Bình Dương của Mỹ cho hay vào ngày 27/8, Mỹ cũng đã điều động 2 oanh tạc cơ hạng nặng B-52 và 2 chiến đấu cơ F-15C từ căn cứ không quân Andersen nằm trên đảo Guam tham gia một cuộc diễn tập ở khu vực gần Biển Đông và ngoài khơi Nhật Bản.